Po wybudowaniu w latach 1876-79 mostu kolejowo-drogowego przez Wisłę powstała konieczność fortyfikacyjnego zabezpieczenia przeprawy. Zbiegło się to z wyraźnym ochłodzeniem stosunków między Rzeszą Niemiecką a Rosją. Początkowo planowano ufortyfikowanie 3 głównych wzniesień wokół Basenu Grudziądzkiego: Kępy Strzemięcińskiej, Księżych Gór i Kępy Fortecznej (rekonstrukcja starej cytadeli). W latach 1891-1908 wzniesiono liczne obiekty fortyfikacyjne w tych miejscach a także wypełniono luki w międzypolach.

Linię pierścienia fortów można podzielić na kilka grup:

1. fortyfikacje Kępy Strzemięcińskiej
2. fortyfikacje Południowego Frontu Nizinnego
3. fortyfikacje Gór Księżych
4. fort Dąb
5. fortyfikacje Kępy Fortecznej 

6. inne (ufortyfikowany most kolejowo-drogowy, schron łączności)

W odróżnieniu od innych twierdz pruskich forty grudziądzkie były budowane "oszczędnościowo", nie miały murowanych stoków ani głębokich fos bronionych kaponierami. Było to zresztą zgodne z panującymi wówczas najnowszymi trendami. Fosy były suche, otoczone kratą forteczną, z gęstą siecią drutu kolczastego. Obrona fosy była czołowa ze stanowisk na wale fortecznym. Na szczycie wału umieszczano także charakterystyczne ślimakowe stanowiska obserwacyjne z ocynkowanej blachy. Dużą wagę przykładano do maskowania, forty były praktycznie niewidoczne od przedpola. Głównym typem obiektów były tzw. forty piechoty, zaopatrzone w duży schron główny i wartownie wbudowane w otaczający wał. Jedynie obiekty Księżych Gór ukształtowano na kształt tzw. fortów rozproszonych, typowych dla niemieckiej szkoły fortyfikacyjnej końca XIX wieku. Kluczową rolę w systemie obrony odgrywały umocnienia na Wielkiej Księżej Górze. Był to zdecydowanie najpotężniejszy fort na wschodnich granicach Cesarstwa Niemiec, zaopatrzony w liczne elementy pancerne. Całość systemu obrony twierdzy uzupełniały baterie artylerii , z których dwie (tzw. "półpancerne") były zaopatrzone armaty 105 mm w wieżach zbliżonych do wież okrętowych.

Dzieło rogowe cytadeli - Fort Kościuszki
Feste Courbière - Cytadela - Fort Mestwina (Fort Poniatowskiego)

Słupki graniczne

Obiekty garnizonu