Struktura twierdzy
Twierdza wybudowana na planie połowy regularnego ośmioboku rozpiętego na kole o średnicy około 900 m, na skarpie wiślanej stanowiącej kulminację Kępy Fortecznej, 70 m powyżej koryta rzeki. Oś cytadeli nie jest poprowadzona ściśle wzdłuż linii północ-południe (co zostało wymuszone przebiegiem skarpy wiślanej) i jest odchylona o 10 stopni na zachód. Trzon twierdzy stanowi donżon i Wielki Magazyn. Potężny budynek donżonu składa się z czterech podwójnych kleszczy (na przedpolu których wzniesiono raweliny), 3 długich odcinków wałów (z bastionami na przedpolu). Końcówki donżonu (wysunięte w stronę Wisły) stanowią baterie skrzydłowe - kaponiery (służące do ostrzału podejścia do Wielkiego Magazynu oraz fosy bastionu I i V). Budynek ograniczał rozległy dziedziniec (majdan). Wnętrze donżonu zostało całkowicie skazamatowane. Ścianę zewnętrzną stanowi potężny ceglany mur, pierwotnie gładki – bez otworów okiennych i strzelnic. Nad murowanymi kazamatami usypano typowo uformowany nasyp. W obrębie donżonu istniały 2 główne bramy wjazdowe: Brama Górna od strony południowej oraz Brama Dolna od strony północnej. Wielki Magazyn stanowił zabezpieczenie nasady twierdzy od strony skarpy wiślanej. Obiekt ma około 480 m długości i jest załamany w połowie. Całość zwieńczona jest nasypem ziemnym o typowym profilu. Wielki Magazyn ma dwie kondygnacje. W okolicy załamania utworzono dwa otwory bramne wiodące na górny taras wiślany. Były to tak zwane Bramy Wodne. Głównym elementem obrony twierdzy stanowiły bastiony, służące zarówno do walki dalekiej jak i bliskiej. Wzniesiono 5 bastionów oznaczonych cyframi rzymskimi (I-V), z czego trzy środkowe miały pełen pięciokątny narys, dwa skrajne zaś były półbastionami. Zgodnie z trzecią manierą Vaubana są to bastiony „detaszowane”, to znaczy oddzielone od głównego rdzenia twierdzy wewnętrzną fosą. Komunikację z rdzeniem cytadeli zapewniał most zwodzony nad fosą oraz podziemna poterna. Obecnie drożna jest jedynie poterna do bastionu III, udostępniona do zwiedzania w czasie dni otwartych cytadeli. Bastiony miały podwójne barki – niskie oraz wysokie. Barki niskie miały 5 pomieszczeń kazamatowych, umieszczonych wachlarzowo, zaopatrzonych w strzelnice artyleryjskie dla armat broniących fosy (tarasujących). Strzelnice były nietypowo bardzo nisko osadzone, co zapowiadało już nową formułę fortyfikacji poligonalnej. Barki wysokie, zwieńczone wałem ziemnym o typowym profilu, przechodziły bezpośrednio w orylony, osłaniające od przedpola barki niskie. Każdy bastion miał system chodników minerskich i komunikacyjnych. Poterna rozpoczynała się w jednym z pomieszczeń wału donżonu, następnie wiodła schodami poniżej poziomu fosy wewnętrznej i łączyła się z obiegowym chodnikiem tworzącym pętlę pod barkami wysokimi, czołami i szyją bastionu. Od wyżej wspomnianych pętli odchodziły charakterystyczne płytkie wnęki lub głębokie odgałęzienia w kształcie litery T, zakończone piecami minerskimi. Przed bastionami położona jest fosa główna. Na jej dnie, pomiędzy bastionami rozmieszczono dodatkowe wgłębienie z obmurowaną fosą i niską skarpą, tak zwane nożyce, stanowiące dodatkową przeszkodę bierną, ale także dodatkowe stanowisko strzeleckie (nożyce nie zachowały się). Od zewnątrz ściana fosy była obmurowana kamieniem, tworząc przeciwskarpę, kryjącą korytarz – galerię przeciwskarpową. Zewnętrzną linię obrony stanowiły cztery potężne raweliny, także oznaczone cyframi rzymskimi (I-IV). Przez rawelin I i IV przechodziły drogi dojazdowe do głównych bram. Budowle składają się z dwóch odcinków obrony: reduty i słoniczoła. Do rawelinów prowadziły od strony bastionów poterny podziemne pod dnem fosy głównej. Odrębny dla każdej budowli system chodników minerskich tworzył formę pętli obejmującej zarówno redutę jak i słoniczoło. Całą twierdzę obiegała na zewnątrz droga kryta osłonięta nasypem stoku (glacis). W załamaniach stoku umieszczono 8 lunet, obecnie nie zachowanych. Galeria przeciwskarpowa i nasady lunet stanowią podstawę systemu walki podziemnej, od którego odchodziły promieniście główne chodniki kontrminowe. Chodniki następnie rozgałęziały się w tak zwane boczniki, zakończone piecami minerskimi. Planowano wykonać 3 poziomy chodników. Ostatecznie wykonano 1 poziom i zaczątki drugiego poziomu. Zachowało się kilka szybów zejściowych do chodników 2 poziomu, np. w nasadach lunet V, VI i VII. Według inwentaryzacji niemieckiej przeprowadzonej w 1840 roku udało się ostatecznie zbudować 12,646 km chodników, jednak pomiary te wykonano dopiero w okresie, gdy system był już częściowo zniszczony.